W stronę kolektywizmu
Oto kilka przykładów różnego rodzaju kooperatyw, nie zawsze
inspirowanych ideami anarchistycznymi, lecz zgdonych z anarchistyczną wizją
społecznej gospodarki opartej na samorządnych kolektywach, powstających spontanicznie
na poziomie lokalnym, nie podlegających żadnej zewnętrznej władzy. Istnienie
i dobre perspektywy rozwoju tych przedsięwzięć udowadniają, że - wbrew temu
co chcieliby obrońcy Państwa i policyjnego sterowania ludnością - ludzie wcale
nie muszą się nawzajem zabijać i okradać gdy tylko przestanie się ich pilnować.
Zamiast tego, zaczynają dopiero naprawdę sobie pomagać i ze sobą współpracować.
1) Mondragon Corporacion Cooperativa (MCC) - Baskonia
W kraju Basków od zawsze istniały pewne formy spółdzielczości, jak zbiorowe
uprawy na gruntach komunalnych i gildie rybackie, które odgrywały ważną rolę
w baskijskiej gospodarce.
Rewolucja przemysłowa w znacznym stopniu osłabiła tego typu instytucje, jednakże
w niedługim czasie zaczeły powstawać w okolicach Bilbao kooperatywy nowego rodzaju:
kooperatywy zajmujące się dystrybucją żywności, oraz kooperatywy przemysłowe.
Początki kooperatywy w Mondragon sięgają 1956 roku, kiedy zaczęto produkować
piece i grzejniki naftowe. Ważnymi etapami w rozwoju MCC było założenie demokratycznie
kierowanej i otwartej dla wszystkich politechniki, oraz banku spółdzielczego
Caja Laboral.
Obecnie MCC jest zrzeszeniem następujących spółdzielni:
COPRECI: części sprzętu gospodarstwa domowego,
ORBEA: rowery górskie, wyścigowe,
DANOBAT: ostrza i maszyny tnące,
ORKLI: elementy grzewcze, bezpieczniki,
EROSKI: dystrybucja żywności,
ORONA: windy, schody ruchome, konstrukcje przestrzenne,
FAGOR: elementy dla przemysłu samochodowego, sprzęt gosp. domowego, formy, obróbka
laserowa, półprzewodniki, tunery TV, odbiorniki satelitarne,
IRIZAR: nadwozia
Oprócz Caja Laboral, która udziala niskoprocentowych pożyczek, a w razie potrzeby
datków dla rozwoju nowych przedsięwzięć, ważną dla istnienia tych spółdzielni
jest Lagun Aro, kooperatywa zajmująca się ubezpieczeniami i opieką społeczną.
Ludzie działający w MCC dokładają wszelkich starań, aby wewnątrz kooperatywy
nie powielać stosunków władzy i współzawodnictwa panujących w zewnętrznym, kapitalistycznym
społeczeństwie. Oto podstawowe zasady działania MCC:
- Kooperatywa jest otwarta dla wszystkich kobiet i mężczyzn którzy zgadzają
się z zasadami spółdzielni i którzy są w stanie wykonywać w niej prace.
- Najważniejszym organem decyzyjnym jest Ogólne Zgromadzenie w którym każdy
członek kooperatywy ma prawo głosu.
- Rada Kierująca, wybierana przez Ogólne Zgromadzenie, musi uzgadniać wszystkie
decyzje z pracownikami których będą one dotyczyć. Ogólne Zgromadzenie może w
każdej chwili odwołać Radę Kierującą, jeśli uzna że jej działalność jest nieodpowiednia.
- W dziedzinie wynagrodzeń dla pracowników obowiązuje zasada solidarności: zarobki
są proporcjonalne do nakładu pracy danego pracownika, a nie do zyskowności jego
przedsięwzięcia. Kładziony jest nacisk, aby minimalizować istniejące różnice
pomiędzy kierownikami produkcji a niwykwalifikowanymi robotnikami.
- Większość zysków przeznaczana jest na rozwój inicjatyw społecznych, na wykwalifikowanie
robotników, na budowanie mieszkań i na opiekę społeczną.
- MCC stara się współpracować z innymi społecznościami i kooperatywami na świecie.
Według statystyk, kooperatywy w Mondragon osiągają dwa razy większe zyski niż
porównywalnej wielkości kapitalistyczne korporacje w Hiszpanii, a wydajność
pracowników też znacznie przewyższa średnią krajową.
2) Centri Sociali Occupati Autogestionnati (CSOA) - Włochy
Począwszy od 1986, pierwszego Maja każdego roku rzymskim FORTE PRENESTINO odbywa
się "Festiwal Wolności od Pracy", z muzyką, teatrem, projekcjami wideo,
dobrym jedzeniem, oraz dyskusjami.
FORTE PRENESTINO jest ogromną budowlą zajmującą 8 hektarów, znajdującą się na
skraju Rzymu. W latach 60-tych został opuszczony przez wojsko i od tej pory
stał pusty. Dziewięć lat temu został zasquatowany przez młodych ludzi z sąsiedztwa,
którzy chcieli stworzyć alternatywę dla bezrobocia i heroiny, bardzo popularnych
w tej podmiejskiej dzielnicy.
Dzisiaj FORTE PRENESTINO pełni bardzo ważną rolę w lokalnej społeczności. Mieści
się tam galeria sztuki, sale prób dla kapel i grup teatralnych, ciemnia fotograficzna,
sala do ćwiczeń sportowych, oraz "salon herbaciany". Odbywają się
tam lekcje tańca afrykańskiego, Yogi, są projekcje filmowe, warsztaty rzeźbiarskie
i wzornicze, oraz biblioteka.
Poza Rzymem, FORTE PRENESTINO znany jest głównie ze swojej wytwórni fonograficznej,
która rozpowszechnia nagrania lokalnych grup rapowych i reggae'owych, oraz z
anarchistycznego pisma Nessuna Dipendenza.
We Włoszech istnieje około stu innych CSOA (czyli Samorządnych Centrów Społecznych).
Między innymi:
PIRATERIA DI PORTA, najnowszy z rzymskich CSOA, znajdujący się w centrum miasta,
w dużym magazynie. Odbywają się tam zajęcia dla dzieci: filmy, nauka tańca,
sztuk walki. W Lutym 1994 został zamknięty przez policję, jednak mieszkańcy
squatu natychmiast do niego powrócili.
OFFICINA 99, mieści sie w garażu w robotniczej dzielnicy w Neapolu. Została
zajęta przez studentów oraz bezrobotnych. Jest ważnym ośrodkiem organizacyjnym
dla ludzi biorących aktywny udział w walce o prawa socjalne i sprzeciwiającym
się masowym zwolnieniom z pracy. Z balkonu na pierwszym piętrze można zobaczyć
piękny widok Wezuwjusza. Na tym squacie powstała popularna grupa rapowa "99
Posse".
W Turynie mieszczą się BAROCCHIO, oraz EL PASO, które znane są ze swojej sceny
muzycznej oraz odbywających się tam festiwali filmowych.
Mieszkańcy CSOA wkładają wiele wysiłku aby uniknąć izolacji od otoczenia. Starają
się wciągnąć masy ludzi którzy przychodzą na koncerty do codziennej działalności,
szukając sojuszników w organizacjach społecznych walczących przeciwko bezdomności,
bezrobociu, rasizmowi i brakowi zieleni w centrum miast.
3) Intercambio de Technologia Apropriada (ITA) - Chiapas, Meksyk
ITA (czyli inicjatywa na rzecz Wymiany Odpowiednich Technologii) jest ochotniczą
organizacją, która wspomaga wprowadzanie w życie drobnych rozwiązań technologicznych,
na użytek i z inicjatywy społeczności lokalnych. Celem tych starań jest próba
zaspokojenia potrzeb ubogiej wiejskiej ludności, oraz zmniejszenie jej zależności
od zewnętrznych czynników i pomocy rządowej. ITA żywi nadzieję, że realizowanie
takich projektów udowodni bezzasadność wprowadzania restrukturyzacji na wielką
skalę, która wywołuje wielkie szkody dla środowiska i społeczeństwa.
Obecnie działania ITA koncentrują się w rejonie Chiapas, w którym w 1994 roku
wybuchło powstanie Zapatystów. Od tamtego czasu, powszechnie znany jest całkowicie
niesprawiedliwy podział ziemi i innych dóbr, który jest powodem ogromnej nędzy
wśród społeczeństwa Majów.
ITA jest przekonana, że tylko inicjatywy głęboko zakorzenione w społeczności
której mają pomóc mają szansę powodzenia, gdyż tylko one są nakierowane na obowiązujące
tam wartości i upodobania. We współpracy z miejscową ludnością, ITA pragnie
popierać demokrację bezpośrednią i sprawiedliwy rozdział dóbr i bogactw naturalnych.
Oto lista projektów nad którymi pracuje ITA:
- Instalacja małego generatora hydroelektrycznego w wiosce obok Ocosingo,
- Stworzenie warsztatu do produkcji turbin i różnego rodzaju narzędzi rolniczych
w San Cristobal de las Casas,
- Założenie wodociągów i ścieków na użytek społeczności mieszkających wysoko
w górach,
- Wspomaganie rolników w użyźnianiu ziemi przy użyciu technik kompostowych,
- Uruchomienie sieci nadajników krótkofalowych, aby umożliwić porozumiewanie
się międzynarodowych obserwatorów z Centrum Praw Człowieka we Fray Bartolome
de las Casas,
- Techniczna pomoc pozarządowym organizacjom działającym w Chiapas, w dziedzinie
sieci komputerowych.
4) Food Not Bombs - USA, Europa Zachodnia
Food Not Bombs powstało w Boston w 1980 roku. Obecnie istnieje ponad 70 sekcji
FNB w różnych miastach USA, zajmujących się zbieraniem od hurtowni i sklepów
spożywczych pełnowartościowej żywności, która jednak zostałaby wyrzucona przez
sprzedawców, gdyż jej sprzedaż z różnych względów nie byłaby opłacalna.
FNB stoi na stanowisku, że społeczeństwo powinno wyżej cenić życie ludzkie nad
bogactwo materialne. Rozdając publicznie wegetariańskią żywność bezdomnym, FNB
zwraca uwagę na ilość niedożywionych ludzi w USA, przypominając jednocześnie
o ilości pieniędzy, których państwo nigdy nie szczędzi na dozbrajanie wojska
i policji.
Rozdawanie żywności, praktykowane przez FNB, nie jest jednak działaniem symbolicznym,
ale ma na celu konkretną pomoc ludziom i organizacjom, a także zmianę mentalności
społeczeństwa. W każdym tygodniu, kilka tysięcy posiłków jest wydawanych przez
FNB w Stanach i w Europie.
Żaczek